9:2 صبح چهارشنبه 88/1/19

رجعت

نویسنده: عاطفه

یکى از مباحثى که از دیرباز پیرامون آن سخن گفت شده و پیوسته مورد نقد و ایراد از یکسو، و پاسخگوئى و دفاع از سوى دیگر بوده، مسأله «رجعت» است. بدین معنى که برخى از آیات قرآن شریف و روایات منقول از خاندان رسالت از بازگشت گروهى از انسانها به دنیا پیش از برپائى رستاخیر گزارش مى‏دهند، و پیروان آئین تشیع نیز در پذیرش آن کمترین تردید به خود راه نداده، بدین جهت در کتب عقاید و کلام به صورت مختصر و کوتاه از این عقیده سخن به میان آمده و در صورت لزوم به دلایل و شواهدى بر صحت آن اشاره شده است .

اما برخى از نویسندگان مسلمان در گذشته و حال در کتاب‏هاى خود به نقد اصل رجعت پرداخته، شبهاتى پیرامون آن وارد کرده‏اند. و به بسا اظهار داشته‏اند که این عقیده ریشه اسلامى ندارد و از اندیشه‏ها و عقاید مکاتب و مذاهب دیگر به اسلام سرایت نموده است. البته عالمان بزرگ اسلامى - که پاسداران مرزهاى عقیده و ایمان هستند، هرگز اینگونه انتقادات و اعتراضات را بدون پاسخ نگذارده، با بیان و قلم، رایت مقدس دفاع از آرمانهاى اصیل اعتقادى را بر دوش کشیده‏اند.

از این رو مى‏بینیم که کتب بسیارى در بررسى عقیده رجعت و نفى شبهات وارد پیرامون آن، نگاشته و هرگاه مخالفان و منکران لبه حمله خویش را تبزتر کرده‏اند، اینان نیز بر شمار نوشته‏هاى علمى خود افزوده و چون مشعلهایى فروزان به روشنگرى و هدایت پویندگان راه حق و جویندگان چشمه‏هاى زلال معرفت پرداخته‏اند. مثلاً در قرن دوم و سوم هجرى کتابهایى چند بدست توانمند دانشمندان شیعه درباره رجعت نوشته شده، و در قرن چهارم و پنجم شمار آن کاهش یافته و از قرن ششم به این سو گاهگاه نوشته‏اى در این زمینه تألیف گردیده است. همچنانکه در چند دهه اخیر نیز به علت گسترش مخالفتها و انتقادات، به ویژه از سوى برخى مذاهب جدیدالتأسیس، شمارى از عالمان و قلم پردازان به تألیف کتاب مستقل و استدلالى در همین مبحث دست یازیده‏اند.

اینک به منظور روشن ساختن اذهان کلیه کسانى که مایلند این مسأله را با کمال بى طرفى مطالعه و بررسى کنند، بحث رجعت را در صفحات آینده بررسى کرده از خلاصه گویى پیروى مى‏کنیم. مباحث ما را در این رساله، امور یاد شده در زیر تشکیل مى‏دهد:

1- مفهوم رجعت.

2- شیعه و رجعت.

3- ظهور مهدى منتظر و رجعت.

4- امکان رجعت از دیدگاه عقل.

5- بازگشت به دنیا در امتهاى پیشین.

6- زمینه‏هاى مساعد رجعت در قرآن و صحاح و سنن.

7- دلیل وجود رجعت در امت اسلامى.

8- پرسش‏ها و پاسخ‏ها پیرامون رجعت.

مفهوم رجعت

رجعت در لغت به معناى «بازگشت» بکار مى‏رود و در اصطلاح به بازگشت گروهى از مردگان به این جهان همزمان باقیام جهان حضرت مهدى (ع) گفته مى‏شود، و طبعاً بازگشت این گروه قبل از فرا رسیدن رستاخیز خواهد بود. روى این اصل گاهى از رجعت در شمار رویدادهاى قبل از قیامت یاد مى‏شود و گاهى در زمره حوادث مربوط به ظهور مهدى منتظر مذکور مى‏گردد. ولى باید دانست که مسأله رجعت از دیدگاه شیعه رویدادى است مستقل از دو موضوع یاد شده (قیامت - و ظهور حضرت مهدى«عج»)، اگر چه بین هر سه موضوع پیوند زمانى برقرار است .

محدث گرانقدر شیعى شیخ حر عاملى مى‏نویسد:

«مراد از رجعت در نزد ما همانا زندگى بعد از مرگ و پیش از قیامت است، و همین معنى است که از لفظ رجعت به ذهن خطور مى‏کند و دانشمندان بر آن تصریح کرده‏اید» 1.

فقیه و متکلم تواناى شیعى شیخ مفید مى‏فرماید:

«خداوند شمارى از امت محمد (ص) را بعد از مرگشان و پیش از برپائى قیامت بر مى‏انگیزد، و این از اختصاصات مذهب آل محمد علیهم السلام مى‏باشد و قرآن بر درستى آن گواهى مى‏دهد».2

دانشمند متبحر شیعه در قرآن چهارم سید مرتضى علم الهدى پیرامون رجعت از نظر شیعه مى‏نویسد:

«عقیده شیعه امامیه چنین است که خداوند متعال به هنگام ظهور امام زمان حضرت مهدى (عج) گروهى از شیعیان را که پیش از قیام آن حضرت از دنیا رفته‏اند، به دنیا باز مى‏گرداند تا آنان به پاداش یاورى و همراهى و درک حکومت آن وجود مقدس نائل آیند؛ و نیز برخى از دشمنان حضرتش را زنده مى‏کند تا از ایشان انتقام گیرد، بدین ترتیب که آشکارى حق و بلندى مرتبت پیروان حق را بنگرند و اندوهگین شوند» 3.

علامه مجلسى - قدس سره - پس از نقل روایات فراوان و ذکر اقوال بزرگان درباره رجعت مى‏نویسد:

«از دیدگاه ما (شیعیان) رجعت به (گروهى از) مؤمنان راستین و کافران فرو رفته در گرداب کفر والحاد اختصاص دارد و کسى غیر از این دو گروه به دنیا باز نخواهد گشت».4

از این بیانات و با توجه به احادیثى که در کتب معتبر شیعه گردآورى شده به روشنى بر مى‏آید که شیعیان رجعت را منحصر به بازگشت گروهى از مؤمنان و کافران مى‏دانند و بس. اینان با استناد با دلائل متقن و خلل‏ناپذیر معتقدند که بنا بر وعده حتمى الهى، آخرین ذخیره خداوندى، حضرت مهدى (عج) که همنام و هم کنیه پیامبر خاتم و از نسل آن حضرت مى‏باشد - در روزگارى که زمان آن بر ما پوشیده است، پرده غیبت را کنار مى‏زند و با ظهور خویش کاخ ستمگران را درهم مى‏شکند خداجویان را به عزت مى‏رساند، شوکت مسلمین را زنده مى‏کند و خفاشان شبهاى تیره را براى همیشه از صفحه روزگار محو مى‏نماید. آنگاه همزمان با قیام این رادمر عدل گستر گروهى از مؤمنان و منکران به جهان مادى بازگشته و هر گروه براساس کردار پیشین خود به ثواب و عقاب نائل مى‏آیند. 5

کتب مربوط رجوع شود.

 

شیعه و رجعت

هیچگونه تردیدى نیست که شیعه به رجعت دارد و همه دانشمندان بزرگ این مکتب، اعتقاد به رجعت را از ویژگیهاى پیروان امامان معصوم (علیهم السلام) بر شمرده‏اند، تا بدانجا که پیروى مذهب تشیع واعتقاد به رجعت متلازم یکدیگر بوده و برخى از یاران و پرورش یافتگان مکتب «اهل بیت» با همین صفت معرفى شده‏اند، و خرده گیران بر شیعه نیزهمین اعتقاد را وسیله نکوهش و خالفت خویش قرار داده‏اند. علامه مجلسى بیش از پنجاه تن از عالمان شیعه را نام مى‏برد که اصل رجعت را پذیرفته و روایات مربوط به آن را در کتب خویش آورده‏اند. از این گروهند:

سلیم بن قیس هلالى (متوفاى سال 90)، حسن بن صفار (م 290)، على بن ابراهیم قمى (استاد کلینى)، ثقة الاسلام کلینى (م 328)، محمد بن مسعود عیاشى (معاصر کلینى) ،ابو عمرو کشى (معاصر کلینى) شیخ صدوق (م 381)، شیخ مفید (م 413)، سید مرتضى (م 436)، ابوالفتح کراجکى (م 449)، ابوالعباس احمد بن عباس نجاشى (م 450)، شیخ طوسى (م 460)، سید رضى الدین بن طاووس (م 464) و...

همو مى‏نویسد: «اعتقاد به رجعت در تمام دوره‏ها مورد اجماع فرقه شیعه بوده و چون خورشید بر تارک آسمان مى‏درخشد و کسى را یاراى آنکار آن نیست» 6.

شیخ صدوق در کتاب اعتقادات مى‏گوید: «عقیده ما درباره رجعت این است که این رویداد قطعاً به وقوع مى‏پیوندد» .7

شیخ مفید نیز عقیده به رجعت را از ویژگیهاى پیروان خاندان رسالت مى‏داند. 8 سید مرتضى معتقد به اجماع شیعه درباره رجعت است و مى‏گوید: «پیروان این مذهب در این باره کمترین اختلافى ندارند»9.

شیخ حر عاملى مى‏نویسد: «فزونى نویسندگانى که روایات مربوط به رجعت را در کتب مستقل یا غیر مستقل گردآورده‏اند - و تعداد آنها از هفتاد کتاب تجاوز مى‏کند - دلیل بر قطعى بودن اعتقاد به رجعت از دیدگاه شیعه است. 10

شیخ طوسى در تفسیر تبیان 11 و امین الدین طبرسى در تفسیر مجمع البیان 12 و دیگر مفسران بزرگ شیعه درباره رجعت سخن گفته‏اند و بنا به نوشته صاحب کتاب «الایقاظ من الهجعه» صحت رجعت از نظر شیعیان امرى مسلم، قطعى و انکارناپذیر بوده و بیشتر دانشمندان یا همه آنان این واقعیت را پذیرفته‏اند. 13

شیخ صدوق در کتاب «صفات الشیعه» اعتقاد به رجعت را از مشخصات پیروان این مکتب بر شمرده و حدیثى را از امام ششم حضرت صادق در این رابطه نقل مى‏نماید. 14

بنابراین قاطعانه مى‏توان گفت که اصل رجعت از دیدگاه عالمان بزرگ شیعه، امرى مسلم و قطعى بوده و با توجه به روایات بسیارى که از پیشوایان معصوم رسیده است، تردیدى در تحقق رجعت بر جاى نمى‏ماند. علامه مجلسى که در حدیث‏شناسى سرآمد همه بزرگان و محدثان است و تتبع و پشتکار وى در گردآورى مجموعه گرانسنگ بحارالانوار و شرح اصول کافى به وضوح دیده مى‏شود، درباره روایات رجعت مى‏نویسد:

«کسى که حقانیت ائمه اطهار علیهم السلام را باور کرده است، چگونه مى‏تواند درباره مسأله متواترى که از آنان نقل شده و نزدیک به دویست روایت صریح در این زمینه رسیده و بیش از چهل تن از ثقات و عالمان شیعه آنها را در کتب خود آورده‏اند؛ شک داشته و این عقیده را با دیده تردید بنگرد؟... راستى اگر مسأله‏اى از این قبیل را نتوان از متواترات دانست، پس در کدامین موضوع مى‏توان ادعاى تواتر کرد؟15

شیخ حر عاملى نیز که از بزرگترین محدثان قرن دهم هجرى بوده و کتاب پربار «وسایل الشیعه» را در احادیث فقهى فراهم آورده است، روایات رجعت را فزون از شمار دانسته و قائل به تواتر معنوى اخبار وارده مى‏باشد. 16

کوتاه سخن آنکه: شیعیان به پیروى از فرموده پیامبر گرامى و با رجوع به عترت نبوى بر این عقیده‏اند که پیش از تحقق قیامت کبرى رویدادى خاص در جهان به وقوع مى‏پیوندد و جمعى از مردگان به دنیا باز مى‏گردند. این رویداد را «رجعت» مى‏گویند و گاهى از آن به «قیامت صغرى» تعبیر مى‏نمایند.

نا گفته نماند که این سخن نه بدان معنى است که از دیدگاه عقاید، شیعى، اصل رجعت در شمار اصول دین بوده و هم پایه اعتقاد به توحید، نبوت و معاد مى‏باشد. بلکه بسان بسیارى از ضروریات دینى یا رویدادهاى تاریخى انکارناپذیر، از مسلمیات قطعى محسوب مى‏گردد.

به عنوان مثل: همه مسلمانان باور دارند که جنگ بدر، نخستین غزوه‏اى بود که بین مسلمانان و مشرکان مکه در سال دوم هجرت به وقوع پیوست. اما قطعیت چنین حادثه‏اى به وقوع آن در زمره اصول عقاید اسلامى به شمار نمى‏آید، و با این همه، کسى از مسلمانان را نیز یاراى انکار آن نیست .

نظر شما ()

لیست کل یادداشت های این وبلاگ

پدر سنگدل
اصلاح نفس، رمز موفقیّت در زندگى
لذت دنبال نون دویدن!
ارزش و ثواب آیة الکرسى
کوچه عاشقی
سنگ درمانی
گل
محمد مصدق
محمد بلخی
چهارشنبه سوری
[عناوین آرشیوشده]